Grondverzetmachines worden vaak gebruikt voor het verplaatsen van vrij hangende lasten. In dit stuk gaat het over hijswerkzaamheden met onder andere grondverzetmachines zoals mobiele kranen, rupskranen, wielladers maar ook over autolaadkranen die binnen de sector voor (beperkte) hijswerkzaamheden worden gebruikt. Risico's zijn dat werknemers, maar ook anderen, in aanraking kunnen komen met bewegende of uitstekende delen of geraakt kunnen worden door een vallende last.
Zie voor algemene informatie over machineveiligheid: Machineveiligheid algemeen.
Wat is de gewenste situatie?
De graafmachine waar hijswerkzaamheden mee wordt uitgevoerd is geschikt voor de uit te voeren handeling.
Hijswerktuigen worden veilig opgesteld en gebruikt, zodat medewerkers (en omstanders) niet geraakt worden door machines, materialen of lasten.
De machinist moet voor het hijswerk zijn geschoold of aantoonbaar zijn geïnstrueerd en bij > 10 ton meter in bezit zijn van een certificaat van vakbekwaamheid (hijsbewijs). Dit is afhankelijk van het type hijswerktuig.
Maatregelen
Zorg er voor dat alle hijsmiddelen veilig zijn, geschikt zijn voor de werkzaamheden (CE markering, regelmatige controle, onderhoud en keuring, geschikt voor de werkzaamheden / hijslast).
Werk alleen met die combinaties of uitvoering waarvoor hijstabellen of grafieken aanwezig zijn.
Zorg voor een veilige opstelling. Rekening houden met de opstelling ten opzichte van de put of sleuf en andere machines binnen het draaibereik.
Zorg voor een lastmomentsignalering. Dit is niet verplicht bij graafmachines met een max. hijslast < 1 ton en max. lastmoment van < 4 ton).
Zorg voor slang- en leidingbreukkleppen op de lastdragende zijde van de hydraulische asblokkeercilinders, stempelcilinders, cilinders van de giek en dozerbladcilinders (als het blad gebruikt wordt voor de afstempeling).
Regel de communicatie tussen machinisten onderling en machinisten en grondwerkers. Dit kan door hand- en armseinen of mobile communicatiemiddelen.
Stel medewerkers op terreinen, waar met anderen wordt samengewerkt, op de hoogte van de voorschriften en afspraken die er zijn gemaakt.
Zorg voor de aanwezigheid van een lastvluchttabel op de machine (EN 474). Hierop moet ook aangegeven zijn onder welke voorwaarden er met een last gereden mag worden.
Zorg dat de kraanboeken en certificaten van de hijskranen op de werkplek aanwezig zijn. Het gaat hier om kranen met een bedrijfslast van meer dan 2 ton.
Toelichting op de maatregelen
Veilige omgeving en communicatie
- Maak afspraken met de opdrachtgever of wegbeheerder over het markeren, afzetten of afsluiten van de werkomgeving. Check of passende maatregelen zijn genomen. Kijk op Werken langs de weg.
- Voorafgaand aan het werk moet de kraan gecontroleerd worden, de zwenkruimte beoordeeld worden en bepaald worden of de kraan stabiel staat. Beoordeel vóór het opstellen van de kraan de ondergrond. Hierbij is de draagkracht belangrijk. Voor het werken met hijswerktuigen moet de ondergrond voldoende vlak en stabiel zijn. Houd rekening met grote aslasten en grote wieldrukken. Bij een slappe ondergrond moet de machinist dragline- of stempelschotten plaatsen. Hiermee wordt de druk verdeeld. Let op de aanwezigheid van putten, kelders en ondergrondse leidingen. Ga na of er geroerde grond (gedempte sleuven/sloten) aanwezig is. Houd voldoende afstand tot het talud.
- Beoordeel of bemaling nodig is.
- Zorg voor voldoende ruimte rond de machine. Voorkom struikelgevaar.
- Zorg dat er goede afstemming plaats vindt tussen de machinist en de andere werknemers rondom de machine. Organiseer een startwerkbijeenkomst.
- Houdt rekening met de weersomstandigheden en staak het werk als de weersomstandigheden leiden tot extra risico's zoals sterke wind, ijzel, etc.
-
De hijsbegeleider, rigger of aanpikker moet specifiek zijn geïnstrueerd voor het aanslaan van lasten en het geven van aanwijzingen aan de machinist.
- hij moet de geschiktheid van de hijsmiddelen kunnen beoordelen;
- hij moet de geschiktheid van de hijsvoorzieningen aan de lasten kunnen beoordelen;
- hij moet de communicatie met de machinist afstemmen (hand- en armseinen of via communicatiemiddelen);
- hij moet weten welke positie hij moet innemen ten opzichte van de kraan en de last;
- hij heeft kennis van veilig werken met hijswerktuigen.
|
Tijdens de hijs- en hefwerkzaamheden mag slechts één persoon aanwijzingen geven aan de machinist. Deze persoon is in het algemeen de hijsbegeleider. De kraanmachinist moet zich er voor uitvoering van de werkzaamheden van vergewissen wie de hijsbegeleider is en alleen zijn aanwijzingen opvolgen. Het geven van aanwijzingen kan op twee manieren plaatsvinden: wanneer de hijsbegeleider zich in het zicht van de machinist bevindt kunnen hand- en armseinen worden toegepast. Als er aanwijzingen moeten worden gegeven buiten het gezichtsveld van de machinist, kan gebruik gemaakt worden van een portofoon en/of een camera. De kraanmachinist die hijswerkzaamheden uitvoert beheerst de Nederlandse taal zodanig dat de werkzaamheden op een verantwoorde wijze uitgevoerd kunnen worden. |
|---|
De machine
Op basis van de hijsfunctie met grondverzetmachines is een driedeling te maken:
1. Grondverzetmachine
2. Grondverzetmachine met beperkte hijsfunctie
3. Grondverzetmachine met hijsfunctie.
ad1. Het hijsen aan een haak (al dan niet vast bevestigd aan de mast) is niet toegestaan.
Ook is het hijsen in het verlengde van de graafwerkzaamheden is niet toegestaan.
ad2. Er moet een SLI (Safe Load Indicator) in de cabine aanwezig zijn. Hijsen is alleen mogelijk in
het verlengde van de graafwerkzaamheden. Grondverzetmachines die ontgravingen maken en
daarop aansluitend leidingwerk in die ontgravingen leggen of ten behoeve van het uitvoeren van
grondverzetwerkzaamheden ondersteuningsschotten plaatsen.
ad3. Deze is volledig inzetbaar als hijskraan volgens het gestelde in de gebruiksaanwijzing. Een
lastmomentbegrenzer (LMB) moet aanwezig te zijn als de last zwaarder weegt dan 1000 kg en/of het lastmoment groter is dan 40.000 Nm.
Voor graafmachines met een maximale hijslast < 1 ton en een maximaal lastmoment < 4 tonmeter (‘minigravers’), is een lastmomentsignalering niet verplicht.
-
Zorg dat bij beperkt hijsen de hydraulische graafmachine is voorzien van slangbreukventielen.
Keuren en Inspecteren
-
Zorg dat alle machines en arbeidsmiddelen (hijshaken, hijskettingen, hijsbanden, etc.) jaarlijks geïnspecteerd dan wel gekeurd worden.
-
Een hijskraan (en een mobiele kraan van 10 tonmeter of meer) moet eens in de 2 jaar gekeurd worden door een aangewezen instelling. In het tussenliggende jaar kan de keuring door een persoon uitgevoerd worden die beschikt over voldoende kennis en kunde en de nodige keuringsuitrusting. Dat kan een deskundige uit het eigen bedrijf zijn, of een extern deskundige.
- Uitzondering: grondverzetmachines die ontgravingen maken en daarop aansluitend leidingwerk in die ontgravingen leggen of ten behoeve van het uitvoeren van grondverzetwerkzaamheden ondersteuningsschotten plaatst. Deze en overige machines die voor het hijsen worden gebruikt kunnen jaarlijks door een intern of extern deskundige worden gekeurd, zoals hierboven beschreven. Zie voor meer informatie machineveiligheid algemeen.
- Controleer de hijsmiddelen voorafgaand aan gebruik en vervang beschadigde middelen tijdig.
- Inspecteer jaarlijks zelf hijskettingen en haken en leg bevindingen vast.
- Laat hijskettingen en haken om de vier jaar keuren (onderzoeken en eventueel (her)beproeven) door een onafhankelijke deskundige keurder.
- Stel aan de hand van de hijstabel vast of de capaciteit van een kraan toereikend is voor de gewenste last en vlucht , maar ook of de giek vrij blijft van obstakels.
- Zorg dat de machinist weet wat het maximale hijsgewicht is van de hijshaak onder de tiltrotator. Dit mag niet overschreden worden!
- Bij het kraanboek moet ten minste aanwezig zijn:
- een gewaarmerkte hijstabel (last-vluchtdiagram);
- de certificaten van de hijsmiddelen;
- de certificaten van het kettingwerk;
- het laatste keuringsrapport van een wettelijke periodieke keuring.
Opleiding en instructie
- Zorg dat de machinist deskundig is voor de werkzaamheden. De machinist is in het bezit van een deskundigheidsbewijs of is voldoende geïnstrueerd / opgeleid (aantoonbaar) en heeft ervaring opgedaan met het werken met een grondverzetmachine.
- De machinist moet de Nederlandse taal goed machtig zijn.
- Zorg dat de instructies uit de gebruikershandleiding van de fabrikant van de betreffende machine worden opgevolgd.
- Vereiste opleidingen bij hijswerkzaamheden:
Werkzaamheid Opleiding Hijswerkzaamheden met werkzaamheden die direct te maken hebben met de grondverzetswerkzaamheden. Instructie zowel theorie als praktijk (aantoonbaar) of deskundigheidsbewijs Hijswerkzaamheden < 10 ton meter anders dan de werkzaamheden die direct te maken hebben met de grondverzetswerkzaamheden (dus behalve laden/ lossen, het plaatsen van leidingen in de ontgraving of het (ver)plaatsen van ondersteuningsschotten e.d,) Sterk aanbevolen is het "Beperkt hijsbewijs" (hijsen met grondverzetmachines). Hijswerkzaamheden > 10 ton meter anders dan de werkzaamheden die direct te maken hebben met de grondverzetswerkzaamheden. Certificaat van vakbekwaamheid (hijsbewijs). Opleidingen bijvoorbeeld via: Cumela, IPC groen, Soma bedrijfsopleidingen of Verticaal Transport Centrum (VTC).
Er zijn korte basiscursussen beschikbaar voor machinisten, die nog geen of onvoldoende ervaring hebben bij de (beperkte) hijswerkzaamheden die direct betrekking hebben met de grondverzetwerkzaamheden.
Kies een opleider die ook praktijkopleiding verzorgt.
In de Arbeidsomstandighedenregeling bijlage XIX zijn hand- en armseinen bij hijswerkzaamheden opgenomen.
BEGIN |
STOP |
VOORUIT |
ACHTERUIT |
EINDE |
HIJSEN |
NAAR RECHTS |
NAAR LINKS |
VIEREN |
GEVAAR |
HORIZONTALE AFSTAND |
VERTICALE AFSTAND |
JONGEREN
Hijswerkzaamheden worden gezien als risicovolle en daarmee gevaarlijke werkzaamheden.
Jongeren onder de 18 jaar mogen nooit hijswerkzaamheden uitvoeren, ook niet onder toezicht van een deskundig, gecertificeerde kraanmachinist. Jongeren van 16 en 17 jaar mogen alleen hijswerkzaamheden uitvoeren in het kader van hun opleiding en onder deskundig toezicht van een persoon die in het bezit is van een TCVT certificaat van vakbekwaamheid.
PERSOONLIJKE BESCHERMINGSMIDDELEN
De machinist en de grondwerker dragen bij hijswerkzaamheden de volgende persoonlijke beschermingsmiddelen:
- Signaalkleding
- Veiligheidsschoenen
- Veiligheidshelm (grondwerker)
Veiligheidshelmen conform EN 397 zijn primair bedoeld om bescherming te bieden tegen vallende voorwerpen die op de top van de helm terecht komen. Sinds enkele jaren is er een speciale norm voor veiligheidshelmen die een verhoogde bescherming tegen impact bieden, de EN 14052:2005. Deze high performance helmen bieden niet alleen een verhoogde bescherming tegen op de kroon vallende voorwerpen. Ze beschermen daarnaast tegen voorwerpen die naast de kroon terecht komen – de zogeheten decentrale impact. - Andere persoonlijke beschermingsmiddelen afhankelijk van de situatie.
Zie verder bij persoonlijke beschermingsmiddelen.
Meer informatie
Checklist
Heb je vragen of nog extra hulp nodig?
Een gezond bedrijf. Zo doe je dat!
Hebben jouw medewerkers een gezonde werkplek? Werken ze allemaal even veilig? En net zo belangrijk: zitten ze lekker in hun vel? Vragen waar wij het antwoord op weten.
Bij Stigas hebben we jarenlange ervaring met het zorgen voor gezonde medewerkers in agrarische en groene bedrijven. Gezonde medewerkers zorgen namelijk voor gezonde bedrijven. En gezonde bedrijven zorgen voor een gezonde sector.
