Q-koorts wordt veroorzaakt door de bacterie Coxiella Burnetii. Deze komt soms bij runderen voor, maar vaker bij kleine herkauwers zoals schapen en geiten. Mensen die met deze dieren werken, lopen kans om Q-koorts te krijgen.

Hoe ontstaat Q-koorts?

De bacterie wordt uitgescheiden via geboortematerialen, urine, melk en vaginaal vocht. Hij kan dus ook in opgedroogde mest, in stalstof en in ruwe wol zitten. U kunt besmet raken als u stofdeeltjes of waternevel inademt waar de bacterie in zit. Dit kan ook in de naaste omgeving van de stal gebeuren.

Wat zijn de ziekteverschijnselen?

• Meer dan de helft van de mensen met Q-koorts heeft geen klachten. De mensen die wel klachten hebben, hebben vaak griepachtige verschijnselen.
• Soms verloopt Q-koorts ernstiger. Dan begint Q-koorts met hevige hoofdpijn, hoge koorts, spierpijnen en een ernstige longontsteking met droge hoest en pijn op de borst. De bacterie kan soms een leverontsteking veroorzaken. Deze klachten komen echter ook bij andere ziekten voor; het hoeft dus geen Q-koorts te zijn. Veel mensen die Q-koorts hebben gehad voelen zich daarna nog lange tijd moe en hebben weinig energie.
• Naast de acute vorm bestaat er ook een zeldzame chronische vorm van Q-koorts. Deze uit zich meestal in een ontsteking van de hartkleppen. Chronische Q-koorts komt meestal voor bij patiënten met een afweerstoornis en bij hartpatiënten.
• Zwangere vrouwen kunnen onder invloed van de ziekte een miskraam krijgen.

Wanneer ga ik naar de huisarts?

Als u bovenstaande klachten heeft, neem dan contact op met uw huisarts. Werkt u op een veebedrijf, geef dat dan aan. Wacht geen week; snel handelen is belangrijk om ernstige klachten te voorkomen.

Ben ik beschermd tegen Q-koorts?

Als u eenmaal Q-koorts hebt gehad, ook de milde vorm, dan volgt een langdurige bescherming. U kunt opnieuw besmet raken, maar u wordt er niet meer ziek van. Om te weten of u tegen Q-koorts beschermd bent, kunt u een bloedonderzoek laten doen. Dit kunt u aanvragen bij uw huisarts.
Hoe raak je de bacterie weer kwijt?
Als bij u Q-koorts is vastgesteld en u hebt klachten, dan krijgt u een antibioticumkuur. Let wel: ook na Q-koorts kunt u lang last houden van vermoeidheid. Cognitieve gedragstherapie voor mensen met chronische vermoeidheid kan helpen de vermoeidheid te hanteren. Bij de chronische vorm van Q-koorts is vaak jarenlang behandeling met antibiotica nodig.

Kan iemand met Q-koorts naar een feestje, school of werk?

De ziekte wordt niet van mens op mens overgedragen. Iemand met Q-koorts kan dus gewoon met collega’s, vrienden en gezinsleden omgaan.

Ziekteverzuim en Q-koorts

Soms ontstaat er spanning tussen een werkgever en werknemer omdat de vermoeidheid bij Q-koorts lang kan duren en onregelmatig verloopt. Ook in de privésituatie kan dan irritatie ontstaan. De zieke werknemer kan erg onzeker worden over wat hij of zij nog kan. Het is belangrijk dat de bedrijfsarts en de verzekeringsarts van UWV goed op de hoogte zijn van het verloop van Q-koorts en de werknemer hierbij begeleiden. De patiëntenorganisatie voor mensen met Q-koorts zet zich in voor de lotgenoten en is te bereiken via www.stichtingquestion.nl.

Wat moeten ondernemers en werknemers in de geitenhouderij weten en doen?

Het ministerie van EZ heeft in samenwerking met LTO Nederland een Factsheet maatregelen Q-Koorts opgesteld. Dit geldt ook voor bedrijven met een publieke functie zoals kinderboerderijen. De maatregelen hierin gaan over vaccinatie van het vee, algemene hygiëne, mestopslag, het vervoer en uitrijden van mest, bezoek en de aflammerperiode. Doel is de verspreiding van Q-koortsbacteriën binnen en vanuit een bedrijf tegen te gaan. In het factsheet wordt onderscheid gemaakt tussen bedrijven zonder Q-koorts, verdachte bedrijven en besmette bedrijven.

Welke maatregelen beperken het risico op Q-koorts?

• Uit het periodiek tankmelkonderzoek weet de ondernemer of zijn bedrijf besmet is met Q-koorts. Informeer de werknemers over het resultaat van de tests.
• Ook als u minder dan 50 geiten of schapen hebt, laat dan een dierenarts vaststellen of er op uw bedrijf Q-koorts voorkomt. Laat uw dieren vaccineren tegen Q-koorts.
• Overweeg een aparte kraamafdeling te maken waar reiniging en desinfectie goed mogelijk is.
• Berg geboortemateriaal op in een afgesloten bak en laat deze verwerken door een destructiebedrijf. Onder geboortemateriaal wordt verstaan: placenta, vliezen, vocht, en mest en stro van de geboorteplek.
• Zorg ervoor dat werknemers en stagiaires die bij het aflammeren en bij de reiniging aanwezig zijn, naast bedrijfskleding, een mond-neuskapje (FFP3 filter), veiligheidsbril en rubberen laarzen dragen. Bij uitkleden het mondkapje als laatste afdoen.
• Als u reinigt met de hogedrukspuit is het erg belangrijk dat u zich goed beschermt. In de waternevel die u inademt kunnen bacteriën zitten. Draag daarom een mond-neuskapje (FFP3 filter).
• Was vaak de handen met water en zeep. Droog de handen met een papieren handdoek en gooi deze gelijk in de afvalbak.
• Laat bedrijfskleding in het bedrijf en was deze apart van andere kleding.
• Was uw haren na het werk.
• Bij zwangerschap van de ondernemer of een werknemer: vermijd contact met schapen en geiten in de periode van enkele weken rond het lammeren, zeker als er sprake is van abortusproblemen bij de dieren.
• Houd u aan onderstaande hygiënische maatregelen.

Algemene hygiënemaatregelen

• Handhygiëne – Was uw handen en onderarmen met water en zeep, droog ze goed af met een wegwerphanddoek.
• Sieraden – Draag tijdens het werk geen ringen (ook geen gladde ringen), armbanden en horloges.
• Nagels en haren – Knip uw nagels kort. Was uw haar na het werk.
• Zakdoek – Gebruik papieren zakdoekjes. Gooi de zakdoek na gebruik weg.
• Kleding – Wissel dagelijks en bij zichtbare verontreiniging van kleding. Werkkleding is een verzamelplaats van micro-organismen en moet gewassen worden. Vuile kleding moet apart van schone kleding gescheiden worden bewaard.
• Wondjes – Dek open wondjes aan de handen en/of huidbeschadigingen af met een pleister.
• Hoesten - Nies/hoest met een afgewend gezicht. Hoest met de hand voor de mond.

Met welk disinfectiemiddel kan ik het beste de stal reinigen?

Uit recent onderzoek uitgevoerd door het Central Veterinair Instituut (CVI) in Lelystad is gebleken dat Virkon S uitermate effectief is als desinfectiemiddel tegen de Coxiella Burnetii, de bacterie die Q-koorts veroorzaakt. Het desinfectiemiddel van DuPont toonde een log 4 reductie, wat gelijk staat aan 99,99% afdoding. De gebruikte concentratie van 1% is effectief bij lage temperaturen en onder vervuilde omstandigheden.

Mogen stagiairs werken in een met Q-koorts besmette omgeving?

• Een stagiair jonger dan 18 jaar mag geen werk uitvoeren waarbij hij of zij kan worden blootgesteld aan Q-koorts. Hij of zij mag op een besmet bedrijf dus niet bij het aflammeren zijn, niet melken, niet mesten, niet de mesthoop bewerken, geen mes uitrijden en niet in een potstal werken.
• Een stagiaire ouder dan 18 jaar mag wel op een met Q-koorts besmet bedrijf werken. Voorwaarde is wel dat hij of zij geïnformeerd is en voldoende bescherming aangeboden krijgt. Naast Q-koorts zijn er op een bedrijf nog meer ziekten die van dier op mens overdraagbaar zijn. Een stagiair moet zich daarvan bewust zijn, leren hoe blootstelling kan worden voorkomen en leren hygiënisch te werken.

Hoe kan bedrijfskleding het best worden gewassen?

• Verzamel het textiel in een wasmand.
• Was met een totaalwasmiddel bij een temperatuur van 60˚C.
• Was op een standaardprogramma met centrifugeren. Gebruik geen verkort wasprogramma.
• Het gebruik van een wasdroger wordt aangeraden.

Ik werk in de geiten- en schapenhouderij en heb gezondheidsproblemen. Wat moet ik doen?

• U werkt op een geiten- of schapenhouderij waar Q-koorts via tankmelkonderzoek is aangetoond.
• EN u hebt een afweerstoornis door bijvoorbeeld medicijngebruik, een transplantatie, kanker of chronische nierziekte.
• OF u hebt een hartklepafwijking, pacemaker of bypass.
  Laat uw bloed dan testen om te zien of u in het verleden al Q-koorts hebt gehad en daardoor nu tegen Q-koorts bent beschermd. Bent u beschermd dan is er geen probleem en kunt u doorwerken. Bent u niet beschermd, dan is het raadzaam niet meer in het besmette bedrijf te komen.
  N.B.: U komt dan wel in aanmerking voor vaccinatie. Overleg hierover met uw huisarts.

Hoe kan mest op een veilige manier worden opgehaald?

• De volgende maatregelen beperken het risico voor de loonwerker:
• Draag wegwerpkleding met capuchon, een mond-neuskapje (FFP3 filter), veiligheidsbril en rubberen laarzen. Bij het achterlaten van de kleding het mondkapje als laatste afdoen.
• Leg een hoes over de chauffeursstoel en een doek op de grond van de cabine. Laat deze achter bij vertrek.
• Was vaak de handen met water en zeep. Droog de handen met een papieren handdoek en gooi deze gelijk in de afvalbak.
• Spoel de laarzen in de ontsmettingsbak van het bedrijf.
• Laat de wegwerpkleding, de stoelhoes en het vloermatje achter op het bedrijf.
• Als u een tot twee weken na het bezoek aan dit bedrijf griepachtige klachten krijgt, ga dan naar de huisarts.

Ik kom tijdens mijn werk kuddes met schapen en geiten tegen, wat moet ik doen?

Het is niet altijd zeker dat de schapen gevaccineerd zijn. Vraag het na bij de herder of eigenaar van de dieren. Is de kudde niet gevaccineerd blijf dan op afstand bij het aflammeren. Werk hygiënisch. Wees alert op ziekteverschijnselen en ga zo nodig tijd naar de huisarts.