Eigenaarschap bij arbeidsongevallen - Zelf leren in plaats van boeteoplegging

Anderhalf jaar geleden introduceerde de Nederlandse Arbeidsinspectie een nieuwe ongevalsonderzoekmethode. Werkgevers krijgen de mogelijkheid zelf onderzoek te doen naar arbeidsongevallen, aangevuld met het opstellen van een verbeterplan om de veiligheid in het bedrijf te verbeteren. Deze aanpak blijkt inmiddels zeer effectief. Rob Paumen, hoofd Arbeidsomstandigheden, en projectmanager Roy Huys van de Nederlandse Arbeidsinspectie delen hun inzichten.

De Nederlandse Arbeidsinspectie krijgt jaarlijks zo’n 5.000 ongevalsmeldingen. Bij de meldingsplichtige arbeidsongevallen – zo’n 2.500 per jaar – voerde de Arbeidsinspectie voorheen een ongevalsonderzoek uit waarbij in ongeveer de helft van de gevallen een boete voor de werkgever werd opgelegd. Deze methode bleek echter weinig bij te dragen aan het verbeteren van de veiligheid in het bedrijf. Zoals Paumen verklaart: “De opgelegde boetes sporen bedrijven zelden aan om diepgaand naar de oorzaken van ongevallen te kijken en verbeteringen door te voeren.”

Nieuwe methode

Daarom heeft de Inspectie een nieuwe methode ontwikkeld om bedrijven de kans te bieden zelf onderzoek te doen en een verbeterplan op te stellen en uit te voeren. In 2022 startte een pilot met de nieuwe werkwijze in twee regio's van de Arbeidsinspectie; later is deze uitgebreid naar vier regio's en per 1 januari 2023 werd deze werkwijze landelijk ingevoerd.
Sinds deze datum krijgen bedrijven de gelegenheid om zelf onderzoek te doen na een ongeval en een werkgeversrapportage met verbeterplan op te stellen. De resultaten na anderhalf jaar zijn volgens Paumen positief: “Bijna alle werkgevers kiezen na een ongeval voor zelfonderzoek en 90 procent voert daadwerkelijk de aangegeven verbetermaatregelen uit en voldoet bij vervolginspectie aan de eisen. Deze resultaten zijn veel beter dan verwacht.”

Voordelen van zelfonderzoek

Huys ziet dan ook vooral voordelen van de nieuwe methode. “Zelfonderzoek leidt tot een groter leereffect en een verbetering van de arbeidsveiligheid. Bedrijven leren meer van het eigen onderzoek en voelen zich verantwoordelijker voor de door te voeren verbeteringen
Paumen vult aan: “De nieuwe methode stimuleert bedrijven om zelf kritisch naar de oorzaken van ongevallen te kijken. Vaak is het onderzoek voor bedrijven ook aanleiding om de algehele veiligheid in het bedrijf onder de loep te nemen. We zien dat bedrijven specifiek investeren in het verbeteren van de veiligheid en soms verstrekkende maatregelen nemen. Daarnaast levert onderzoek ons veel informatie op. Er bestaat geen standaardformat voor het zelfonderzoek, maar het biedt zeker mogelijkheden voor kennisdeling en verdere verbetering van de veiligheidsaanpak. Deze aanpak levert de Arbeidsinspectie ook tijd op, waardoor we nog meer kunnen inzetten op preventie.”

SMART geformuleerd

De werkwijze van de nieuwe aanpak is als volgt. Na een arbeidsongeval moet het bedrijf de werkgeversrapportage binnen vijftien werkdagen indienen bij de Arbeidsinspectie. Een belangrijke eis voor het verbeterplan is dat deze SMART is geformuleerd: concreet en met een helder tijdpad, doelen en verantwoordelijken. Zowel Stigas als de Arbeidsinspectie kan werkgevers begeleiden bij het opstellen van hun rapportages en aangeven wat eventueel nog ontbreekt. Als de rapportage en het verbeterplan aan de eisen voldoen, kunnen bedrijven de verbeteringen doorvoeren zonder dat een boete wordt opgelegd. “Voldoet de rapportage niet, dan krijgen bedrijven de kans deze aan te passen”, vertelt Huys. “Als ook de aangepaste rapportage niet voldoet, voeren wij alsnog zelf een onderzoek uit en kan er toch een boete volgen.”

Anders denken en werken

De inspecteurs bij de Inspectie moeten volgens Paumen wel wennen aan de nieuwe werkwijze. “Voorheen was de Arbeidsinspectie vooral een toezichthouder die bij overtredingen boetes oplegde. Nu ligt nu de focus op leren en stimuleren we werkgevers om zelf aan verbeteringen te werken en handhaven we pas in tweede instantie. Het gaat niet meer om denken vanuit juridische regels, maar vanuit oplossingsrichtingen en verbeterpotentieel.” Uiteraard blijven de inspecteurs verder gewoon hun werk doen. Bovendien zijn er uitzonderingen waarbij de Arbeidsinspectie altijd zelf onderzoek doet, zoals bij dodelijke ongevallen.

Ook van werkgevers vraagt het een andere manier van denken en werken. Zij moeten in staat zijn degelijk onderzoek te doen en een verbeterplan op te stellen. De Arbeidsinspectie moet erop kunnen vertrouwen dat werkgevers dit goed doen. Hierbij biedt de zelfinspectie Ongevalsonderzoek ondersteuning voor werkgevers om alle onderzoekstappen te doorlopen en de juiste zaken in de rapportage en het verbeterplan op te nemen. Huys: “Over het algemeen zien we dat de kwaliteit van de rapportages goed is en krijgen we positieve reacties van werkgevers.”

Monitoren van effecten

“De nieuwe aanpak leidt sneller tot resultaten”, aldus Paumen. “In plaats van een langdurig administratief proces, ligt er na drie weken een concreet verbeterplan waarmee bedrijven direct aan de slag kunnen. Dit levert een grotere veiligheidswinst op.” De verwachting is dat op termijn het aantal arbeidsongevallen en slachtoffers daadwerkelijk zal dalen door deze aanpak.

Hoewel de resultaten tot nu toe positief zijn, is het belangrijk om de effecten op lange termijn te monitoren. Het uiteindelijke doel is een daling in het aantal arbeidsongevallen en slachtoffers. Hiervoor is vervolgonderzoek nodig. De eerste signalen zijn in elk geval hoopgevend en geven aan dat bedrijven baat hebben bij een methode die leren en verbeteren centraal stelt in plaats van straffen.

Meldplicht

Arbeidsongevallen zijn meldingsplichtig. Meer informatie is hier te vinden.

Ongevalsonderzoek door Stigas

De Arbeidsinspectie kan dus naar aanleiding van een ongeval vragen om een goede analyse van het ongeval en een plan van aanpak om een dergelijk ongeval naar de toekomst te voorkomen. Als de Arbeidsinspectie akkoord gaat met de inhoud van het onderzoek wordt er geen boete wordt opgelegd.
Stigas kan bedrijven ook helpen bij het onderzoeken van ongevallen en jouw bedrijf trainen om hier op een systematische manier mee aan de slag te gaan. Tijdens een ongevalsonderzoek wordt in samenspraak met de werkgever een verbeterplan gemaakt om te voorkomen dat een vergelijkbaar ongeval opnieuw kan plaatsvinden. Voor aanmelden of meer informatie, neem contact op met onze Servicedesk: info@stigas.nl of bel naar 085 – 044 07 00, optie 1.