Teken kunnen de ziekte van Lyme overbrengen. Daarom is het belangrijk dat werkgevers en werknemers weten hoe zij een tekenbeet kunnen voorkomen en wat zij moeten doen als ze toch gebeten zijn.

Wat is de ziekte van Lyme?

De ziekte van Lyme is een infectieziekte, die door de bacterie Borrelia Burgdorferi wordt veroorzaakt. Door een tekenbeet kan die bacterie in het lichaam terechtkomen.

De ziekte van Lyme kan worden onderverdeeld in drie stadia:

• de vroege lokale ziekte van Lyme
• de door het lichaam verspreide ziekte van Lyme
• de langdurige of chronische ziekte van Lyme

De vroege lokale ziekte van Lyme ontstaat ongeveer twee weken na de tekenbeet. Op de plaats van de beet kan een rode ring of rode plek verschijnen. Als de ziekte niet op tijd wordt behandeld kan deze weken tot maanden later overgaan in het tweede stadium. Kenmerkend voor dit stadium zijn gewrichtsklachten, klachten van de zenuwen (vooral uitval van gezichtszenuwen of pijnklachten in een arm of been) en hartritmestoornissen. In het laatste stadium, dat in twee tot vijf procent van de gevallen voorkomt, kan de ziekte langdurig worden en tot vervelende huidaandoeningen leiden.

Wat moet ik doen om de ziekte van Lyme voor te zijn?

Voorkom allereerst dat u gebeten wordt door een teek. Daarnaast zijn regelmatig en goed controleren heel belangrijk. Controleer na iedere (werk)dag in het groen uw lichaam op teken. Kijk vooral op warme plekken, zoals de oksels, liezen, bilnaad, knieholten, achter de haargrens en achter de oren.

Hoe verminder ik de kans op een tekenbeet?

• Loop niet door dichte begroeiing en struikgewas als dat niet nodig is.
• Let extra op bij het werk met of in de buurt van dieren. Pas op met kadavers; daar kunnen veel teken op zitten.
• Draag tijdens het werk gesloten en huidbedekkende kleding. Draag de sokken over de broek.
• Spuit sokken, schoenen en broek eventueel in met een insectenwerend middel dat DEET bevat. Dit geeft geen 100% bescherming. Blijf dus controleren.
• Smeer de onbedekte huid in met anti-insectenmiddel dat DEET bevat. Lees altijd eerst de gebruiksaanwijzing.

Waar komen teken voor?

Teken komen in heel Nederland voor. Ze leven in hoog gras en in het struikgewas van bossen, duinen, weilanden en heidegebieden. Vooral in struiken en grassen tot ongeveer anderhalve meter hoogte. Verder zitten ze op huisdieren, wild, vogels en kadavers. Van daaruit hechten ze zich aan passerende dieren en mensen. Teken worden actief als de temperatuur boven de 8-10 graden Celsius komt. Van maart tot en met oktober worden mensen het meest gebeten.

Hoe ziet de teek eruit?

Teken lijken op spinnetjes en kunnen erg klein zijn: 1 tot 3 millimeter. Een teek kan mensen bijten. De teek zuigt dan bloed op en zwelt op tot een donkerrood bolletje. Een volgezogen teek kan een doorsnede van 1 centimeter hebben. De onvolwassen teek, de nimf, is waarschijnlijk de belangrijkste overbrenger van de ziekte van Lyme. Nimfen zijn vaak moeilijk te zien omdat ze niet groter zijn dan een speldenkop.

Ik ben gebeten door een teek. Wat nu?

• Verwijder de teek zo snel mogelijk en in ieder geval binnen twintig uur.
• Pak de teek zo dicht mogelijk bij de huid beet, bij voorkeur met een puntige pincet of speciaal tekenpincet. Trek de teek er langzaam uit.  Ontsmet het beetwondje na het verwijderen met 70% alcohol of jodium.
• Noteer de datum waarop u bent gebeten.
• Houd daarna tot 3 maanden na de tekenbeet de huid rondom de beet in de gaten.
• Krijgt u een rode ring of klachten die doen denken aan de ziekte van Lyme, ga dan naar de huis- of bedrijfsarts.
• Maak een foto van de rode ring.
• Meld de tekenbeet bij www.tekenradar.nl

Heb ik de ziekte van Lyme?

• Het is niet gemakkelijk de ziekte van Lyme vast te stellen omdat de verschijnselen wisselend kunnen zijn. Mogelijke (ziekte)verschijnselen zijn:
• een rode vlek of ring op de huid die steeds groter wordt
• een grieperig gevoel met koorts en spierpijn (bent u de enige in uw omgeving met griep, wees dan op uw hoede)
• dubbel zien, hangend ooglid, scheef aangezicht
• pijn, krachtsverlies of tintelingen in de ledematen
• gewrichtsklachten die doen denken aan reuma
• Hebt u een of meer van deze klachten? Ga dan naar uw huis- of bedrijfsarts en vertel dat u denkt aan de ziekte van Lyme.

Kan de ziekte van Lyme ook een beroepsziekte zijn?

Ja, dat kan als de ziekte tijdens het werk is opgelopen. Die kans is aanwezig als u tijdens uw werk in een tekenrijke omgeving verblijft en daar gebeten wordt. Of als u contact heeft met dieren, zoals aangeschoten wild, die teken bij zich kunnen dragen. Is er risico op een tekenbeet, dan verzorgt de werkgever voorlichting en verschaft hij middelen om gezondheidsschade te voorkomen, zoals beschermende kleding, DEET en een tekenpincet. Het is van belang dat werknemers zich aan de richtlijnen houden en de verstrekte beschermingsmiddelen gebruiken.

Maak een goede risico-inventarisatie en -evaluatie, met een beschrijving van risicogebieden en risicowerkzaamheden. Maak daarna een duidelijk plan van aanpak. In gebieden met veel muizen zijn ook veel teken, omdat de tekenlarve zich voedt met bloed van de muis.

Afspraken

• Maak een checklist waarop precies staat wie in uw bedrijf waarvoor verantwoordelijk is als het gaat om het voorkomen van tekenbeten.
• Zorg dat iedereen de kleding op de juiste wijze draagt: shirts met lange mouwen en lange broeken. Houd toezicht op het correct dragen van kleding.
• Laat uw medewerkers aan het eind van de dag hun kleding en lichaam op teken controleren.
• Laat de medewerkers een teek snel en goed verwijderen en de datum noteren.

Organisatorische maatregelen

• Vermijd risicovolle werkplekken zo veel als mogelijk is en zet op deze plekken zo min mogelijk mensen in.
• Plan risicowerkzaamheden zo veel mogelijk in koude perioden.
• Zorg voor een tekenverwijderaar voor elke medewerker.
• Was werkkleding bij voorkeur op het bedrijf.
• Laat uw werknemers bij voorkeur in een caravan of schaftwagen lunchen.

Voorlichting

• Zorg voor voorlichting aan de werknemers over de risico’s van de teek in de werksituatie. Leg gemaakte afspraken vast.
• Persoonlijke beschermingsmiddelen
• Verstrek beschermende kleding en insectenwerende middelen. Een broek met dubbele onderpijp waar de sok overheen gaat, biedt uitkomst.
• Verstrek eventueel geïmpregneerde kleding.
• Onbedekte delen van de huid kunnen worden ingesmeerd met een insectenwerend middel dat DEET bevat. (Lees altijd de gebruiksaanwijzing op de verpakking.)

Wat kunnen werknemers doen?

• Ga naar de toolboxmeeting op uw bedrijf over teken en de ziekte van Lyme.
• Meld gebieden met veel teken en/of gebieden waar u veel gebeten wordt bij uw leidinggevende.
• Draag werkkleding volgens de gemaakte afspraken.
• Zit u tijdens de lunchpauze op de grond? Controleer daarna op teken.
• Controleer uw kleding en lichaam aan het eind van elke werkdag op teken.
• Draag altijd een goede tekenverwijderaar op zak en verwijder de teek zo snel mogelijk.
• Bent u gebeten? Noteer de datum en de plek van de beet in uw agenda.
• Ga bij klachten naar uw huisarts en overleg bij blijvende klachten ook met de bedrijfsarts.
• Heeft bloedonderzoek naar de ziekte van Lyme zin als ik geen klachten heb?
• Vaak willen werkgevers en werknemers een Preventief Medisch Onderzoek (PMO) met een bloedonderzoek naar de ziekte van Lyme. Dit wordt afgeraden bij mensen die geen klachten hebben. De test is daarvoor te ongevoelig en geeft verkeerde zekerheid.

Is er een vaccin tegen de ziekte van Lyme?

Er bestaat geen vaccin tegen de ziekte van Lyme. Een Amerikaans vaccin (dat echter niet werkte tegen het type ziekte van Lyme dat in Nederland bestaat) is onlangs van de markt gehaald. Er bestaat wel een vaccin tegen een andere tekenziekte, tekenhersenvliesontsteking. Dit vaccin is in Nederland niet beschikbaar en werkt ook niet tegen de ziekte van Lyme.

Wat is beter? Kort of lang behandelen met antibiotica?

Een korte behandeling met antibiotica is over het algemeen afdoende. In sommige gevallen is langdurige behandeling nodig. Bij twijfel vraag dan advies bij een van de gespecialiseerde Lyme-poli. De huis- of bedrijfsarts kan u daarnaar verwijzen.

Waar vind ik een Lyme-poli?

Er zijn momenteel twee ziekenhuizen met een gespecialiseerde Lyme-poli. Dit zijn het UMC St Radboud ziekenhuis in Nijmegen en het Gelreziekenhuis in Apeldoorn.

Stigas heeft afspraken met deze centra over samenwerking. U kunt alleen terecht bij een Lyme-poli met een verwijzing van uw huis- of bedrijfsarts. Wilt u meer weten over de Lyme-poli? Uw bedrijfsarts kan uw vragen beantwoorden.